TARİH NE DEĞİLDİR? / Köşe Yazısı - Haldun ÖRNEK
Haldun ÖRNEK
TARİH NE DEĞİLDİR?
Kendisine çok saygı duyduğum ve -hatta- popüler olmasına rağmen saygımdan bir şey eksilmeyen bir tarihçiye bir Youtube programında soruyor, görevi sansasyonel soru sormak olan dış ses (kendi tabirleriyle “show runner”): “Hocam, ‘kahraman millet’ diye bir şey var mıdır?”
Bu tür tekdüze bakışlara yapı itibarıyla karşı olan Hoca’nın cevabı hazır: “Kahraman millet herkesin kendi milletidir.”
Hoca’nın buradaki niyetinin hiçbir milleti kırmamak için verilmiş “politik” bir cevap olmadığını anlamak için videoyu birkaç dakika izlemeniz yeterli.
Peki Hoca burada Tarih’in aslında ne olmadığını iddia etti?
Lafı oraya getirmeden önce Tarih’in tanımını TDK’daki haliyle paylaşacak olursak: “Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyeti inceleyen bilim.” Tarih’in tanımıyla ilgili bir sürü tanım ve tartışmayı metod veya tarih felsefesi kitaplarında bulabilirsiniz fakat okuduğunuz ‘deneme’, doğası gereği bu tür ilmi tartışmalara girmeyen, kaynak belirtmeyen, samimi bir dille yazılan bir yazı türüdür.
Peki Tarih ne değildir? Hoca’nın da iddia ettiği gibi Tarih, bir milletin malı değildir. Son şarkiyatçılardan sayılan bir Ortadoğu tarihçisi anılarını anlattığı bir kitabında Ortadoğu tarihi çalışmak istediğinde İbranice, Arapça, Grekçe ve Latince öğrenmesi gerektiğini yazıyor. Çünkü Ortadoğu tarihi çalışacaksan öğrenmen gereken ilk kural Tarih’in hiçbir milletin mülkü olmadığıdır. Sizin de mutlaka duymuş olduğunuza inandığım bir galat-ı meşhur vardır: “Tarih çalışacaksan Türkleri öğrenmek zorundasın.” İşte bahsettiğim tam olarak da budur; 16. Yüzyıl Avrupa’sını çalışacaksan Osmanlı’yı bilmek zorundasın. Öyleyse Osmanlı’yı enine boyuna okuyacaksan Bizans’ı da bilmelisin, Safevi’yi de, Venedik’i de… Çünkü Tarih, bir milletin malı değildir.
Peki başka?
Tarih; kibirlenme, gaza gelme, hava atma aracı değildir. Ecdadının bir yerleri fethetmiş, bilimde çığır açmış, yolda kalan göçmen kuşları dahi düşünüp vakıflar açacak kadar merhametli olması övünülecek bir durum olabilir; lakin elân bilimde geri durumdaysan, ahlaki yozlaşma toplumunu ele geçirmişse, eğitim sistemin “değer” üretmekten yoksunsa… Ecdanının tarihteki başarılarını sürekli dile getirmen acını geçici bir süre dindirse ve seni veya birilerini avutsa da tarih saplantını tedavi edip önüne bakmak zorundasın; zira Tarih ders almak içindir, saplantılı bir maşuk değildir.
Mülk değildir, maşuk değildir… Başka ne değildir, efendim?
Şiirin tarihte uzun bir dönem bir reklam malzemesi olarak kullanıldığı herkesin malumudur. Kendi propagandalarını yapmak isteyen hükümdarlar; seçim otobüslerinin, televizyonun ve sosyal medyanın olmadığı çağlarda, kendileri hakkında yazılan şiirleri akılda kalıcı olmaları sebebiyle bir propaganda aracı olarak kullanmışlardır. Tarih de geçmişte işte tam olarak bu fonksiyonu icra etmiştir. Sarayların vakanüvisleri(tarihçileri) hükümdarların hükümdarlıklarını meşrulaştırmak vb. amacıyla Tarih kitapları neşretmişlerdir. En iyi ihtimalle makamını kaybedecek olan vakanüvis de elbette eserlerini ona göre kaleme almıştır. Peki bu iddaya göre Tarih ne değildir? Tarih, tek tarafın kaynakları okunarak anlaşılabilecek bir olgu değildir. Bu disiplin, doğası gereği “taraflı” bir yapıya sahiptir; dolayısıyla da tarihi bir olay okunurken tüm tarafların kaynakları yahut farklı tarafın kaynaklarını alan ikincil kaynakları tercih etmemiz zaten disiplinin doğası gereği muğlak olan “hakikat”e bizi daha çok yaklaştıracaktır.
Aslında benim için en önemli “değil”lerden bir tanesi: “Tarih, savaşlar manzumesi değildir.” Okullarda okuduğumuz tarih kitaplarına bakarsanız sadece savaşlar, antlaşmalar, sultanlar görürsünüz. Depremler, salgın hastalıklar, doğal afetler, ekonomik krizler, şenlikler, bayramlar(?)… Hasılı, hayata dair hiçbir faktörü okul kitaplarında göremezsiniz. Savaşlarda ölenleri, yaralananları, yetim ve dul kalanları da göremezsiniz. Fakat hayata dair ders çıkarılacak Tarih, aslında sosyal tarihtir. Neden Tarih okuruz ki? Bu işin üstadları akademisyenler bu soruya farklı cevaplar verir. Benim en çok hoşuma giden ve en bilindik olanı: “Tarihte yaşananlardan günümüz ve gelecek hakkında ders çıkarmak”tır. İçinde yaşadığımız toplumun reflekslerini anlamlandırmanın en işlevsel yollarından bir tanesi Tarih okumaktır. Fakat okuduğumuz Tarih, yaşadığımız toplumun çok küçük bir cüzü olan sadece hükümdarları anlatırsa toplumun geneli hakkında nasıl ders çıkarabiliriz? Postmodern çağda insanın birey olarak kıymetlenmesi sebebiyle sosyal tarihe olan ilgi de gün geçtikçe artmaktadır. Öyleyse Tarih, sadece sultanların yaşadığı ve savaşların yapılıp antlaşmaların yapıldığı sıkıcı bir olgu değildir.
Peki Tarih bir ‘bilim’ değil midir? Bu soru, konunun uzmanlarınca epey tartışıldı ve tartışılmaya devam etmektedir. Ben ise deneme türündeki bu naçiz yazımın samimi dilini bilimsel verilerin ciddi ve soğuk yüzüyle berbat etmek istemiyorum. Ama çağdaş bir tarih felsefesicisinin sözleriyle satırlarımı neticelendirmek istiyorum: -mealen- “Tarih (falanca sebeplerden dolayı) bir bilim değildir. Lakin bilim olmayan herşey kıymetsiz midir?!”
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
- BİR DERGİDEN FAZLASI: SEBÎLÜRREŞÂD28 Ekim 2021 Perşembe 19:45
- “OMUZLARIMDA DÜNYA” KİTABI ÜZERİNE11 Haziran 2021 Cuma 16:05
- NEDEN ÖĞRENELİM Kİ AKİF’İ?28 Mart 2021 Pazar 12:40
- "VEFA APARTMANI" KİTABI ÜZERİNE11 Mart 2021 Perşembe 19:04
- “ŞU İMAM HATİPLER” KİTABI ÜZERİNE3 Şubat 2021 Çarşamba 10:17
- "MİLLİ MÜCADELE YILLARI" KİTABI ÜZERİNE13 Ekim 2020 Salı 12:36
- “BİR BİLİM ADAMININ ROMANI" KİTABI ÜZERİNE15 Eylül 2020 Salı 23:31
- “ÖYLE GEÇER Kİ ZAMAN” KİTABI ÜZERİNE30 Ağustos 2020 Pazar 11:17
- “ANTİK ÇAĞDAN GELECEĞE PARA” KİTABI ÜZERİNE14 Ağustos 2020 Cuma 03:55
- “HASAN ÂLİ YÜCEL’İN KONUŞMALARI” KİTABI ÜZERİNE25 Temmuz 2020 Cumartesi 09:55
- Bilal KARAKURTSEZAİ KARAKOÇ VE DİRİLİŞ NESLİ
- Ziya TEPELİYAKAT VE GÖREV SORUMLULUĞUNUN BİLİNCİ
- Hülya AKCEBEGAZZE:KIYAMETİN PROVASI
- Bilal AKGÜLELEKLERDEN ELENECEKSİN
- Cevdet BALLIGERİ DÖN (DEPREMLE BERABER OLUŞAN EĞİTİMCİ GÖÇÜ ÜZERİNE)
- Ahmet BELLİBAŞ KARANLIK BİR GÜNDÜZE UYANIRKEN
- Ebubekir AytekinCUMHURİYET ÖNCESİ SOSYAL YARDIM KURULUŞLARI VE SOSYAL YARDIMLAŞMA
- Yakup ÇETİNKAYASEYYİD CEMÂLEDDİN AFGANÎ
- Akif AKMAN JÖN TÜRKLERDEN BUGÜNE ALGI YÖNETİMİ DERSLERİ
- Mehmet ÖZELPOST TRUTH (GERÇEKLİK SONRASI) ÇAĞDA FİLİSTİN SORUNUNU KONUŞMAK
- Sabri KELEPÇEKAHTA ÇAYINA
- Bilge ÇAĞLANMODERN EĞİTİMLE DEĞİŞEN DİNDARLIK
- Veli KARATAŞ “AKLA VEDA” AKL-I SELİME DAVET
- Mehmet ALTUNÜLKEMİZDEKİ EĞİTİMİN DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI
İMSAK | GÜNEŞ | ÖĞLE | İKİNDİ | AKŞAM | YATSI |
04:22 | 05:44 | 11:45 | 14:58 | 17:34 | 18:49 |