ANNE BABA TUTUMLARI

25.03.2015 16:51:00

ANNE BABA TUTUMLARI

Geçenlerde Stephen Glenn’den ünlü bir araştırmacı bilim adamı hakkında bir öykü dinledim. Bir bilim adamının tıp konusunda yeni ve çok önemli buluşları olmuştu. Bir gazete muhabiri röportaj yaparken kendisine, ortalama bir insandan nasıl olup da daha farklı ve yaratıcı bir insan olduğunu sormuş.

Bilim adamı bu soruyu “çocukken annem sayesinde yaşadığım bir deneyim nedeniyle” diye yanıtlamış: Bilim adamı (çocukken) buzdolabından süt şişesini çıkartmaya çalışırken, şişe elinden kayıp yere düşmüş ve ortalık süt gölüne dönmüş. Annesi mutfağa geldiğinde, ona bağırmak, söylenmek ya da cezalandırmak yerine, ”Robert, ne kadar güzel bir hata yaptın! Daha önce bu kadar büyük bir süt gölü görmemiştim. Evet, olan olmuş. Şimdi birlikte burayı temizlemeden önce biraz yerdeki sütle oynamak ister misin?” demiş.

O da eğilip, oynamış yere dökülen sütle. Birkaç dakika sonra annesi, ”Robert, bu tür bir şey yaptığında, bunu senin temizlemen ve her şeyi eski haline getirmen gerektiğini biliyor musun? Bunu nasıl yapmak istersin? Bir sünger mi kullanalım, bir havlu ya da bir bez mi? Hangisini istersin?” demiş. Robert süngeri seçmiş ve birlikte yere dökülen sütü temizlemişler.

Daha sonra annesi, ”Biliyor musun, burada yaşadığımız olay, senin iki minik elinle bir süt şişesini taşıyamadığın kötü bir deneyimdi. Şimdi arka bahçeye çıkalım ve şişeyi suyla doldurup, senin dolu bir şişeyi düşürmeden taşımanı sağlayalım” demiş. Küçük çocuk şişeyi boğazından iki eliyle tutarsa düşürmeden taşıyabileceğini öğrenmiş. Ne güzel bir ders!

Bu ünlü bilim adamı daha sonra, o anda bir hata yaptığı zaman bundan korkmaması gerektiğini öğrenmiş. Yapılan hataların yeni bir şeyler öğrenmek için çok güzel fırsatlar olduğunu anlamış. İşte bilimsel araştırmalardaki deneyler de bu temele dayanır zaten. Bir deney başarısız olsa bile, o deneyden çok değerli bilgiler elde edilir. Bütün anne babalar çocuklarına, annesinin Robert’a davrandığı gibi davransalar çok daha iyi olmaz mı?

Çocukluk boyunca edindiğimiz deneyimler ileriki yaşamımız üzerinde önemli etkileri olup yetişkinlikteki tutumlarımızı etkiler. Kişiliğin yapılanmasının temelinde çocukluk döneminin önemli etkileri olduğu düşünülmektedir.

Yukarıdaki öyküde anne ile çocuğu arasında yaşanan bir deneyim ve bu deneyimin çocuğun ileriki yaşantısına nasıl etki ettiği görülmektedir. Öyküde görüldüğü üzere; çocuk bir şişe sütü döktüğü için annesi klasik yöntemimiz olan bağırıp, çağırmak veya söylenmek yerine, yol göstererek kişiliğini zedelemeden, özgüvenini sarsmadan, olumlu bir tutumla çocuğuna yaklaşıyor. Annesi çocuğa bu küçük deneyimden yola çıkarak hata yaptığında korkmaması gerektiğini belirtmiş, her yapılan hatanın öğrenmek için yeni bir fırsat olduğunu öğretmeye çalışmıştır. Ama günümüzde kendi anne babasından gördükleri olumsuz tutumları çocuklarına yansıtmaya çalışan anne babalar maalesef çocuğun özgüvenini zedelemektedirler. Bunun sonucu olarak ileriki yaşamlarında pısırık, korkak, girişimci olmayan, bireyler yetiştirilmektedir.

Anne baba tarafından çocuğa yöneltilen davranış ve yaklaşım tarzı, ilk yaşantıların örülmesinde büyük önem taşımakta, çocuğun davranışını biçimlendirmede psikolojik ve sosyal gelişiminde kalıcı etkiler bırakmaktadır. Anne babaların çocuklarına karşı tutumlarının yanı sıra kendi aralarındaki iletişimleri de çocuğun sağlıklı kişilik gelişimi açısından önemli bir etkendir.

Çocuk yetiştirmede karşılaşılan ebeveyn tutumları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir.

1) Mükemmeliyetçi Ana-Baba Tutumları

2) Otoriter Ana-Baba Tutumları

3) Dengesiz Kararsız Ana-Baba Tutumları

4) İlgisiz Ana-Baba Tutumları

5) Serbest Ana-Baba Tutumları

6) Reddedici Ana-Baba Tutumları

7) Aşırı KorumacıAna-Baba Tutumları

8) Demokratik Ana-Baba Tutumları

Çocuğa karşı ailenin takındığı bu tutumlar çocuğun yaşantısı boyunca önemli derecede etki eder.

1) Mükemmeliyetçi Ana-Baba Tutumları

· Çocukların kapasiteleri her alanda zorlanır, her alanda en iyisini yapmaları çocuklardan beklenir.

· Bu tür aileler sosyo-kültürel düzeyi yüksek ve eğitimli aileler oldukları için çocuklarını kendi kalıplarına göre yetiştirmek isterler.

· Anne-Babalar çocuklarından en iyisini beklerler geçmişte kendi gerçekleştiremedikleri yaşantıları çocuklarının gerçekleştirmesini isterler.

· Çocuklarının dört dörtlük olmasını ve mükemmel ölçüde davranmasını beklerler. Çocuklarını olduğu gibi kabul etmezler, kural ve kalıplar vardır.

· Anne-Babalar çocuklarının akademik, sosyal, sanatsal, sportif her alanda kusursuz olmasını beklerler.

· Çocukların sıkı bir şekilde toplumsal kurallara uymaları beklenir.

Mükemmeliyetçi ailelerde yetişen çocukların özellikleri;

· Baskı altında yetiştikleri için yanlış yapmaktan korkarlar.

· Kendilerine güveni olmayan çocuklar oldukları için girişimci ruha sahip olmayabilirler.

· Okuldaki sıraları, evdeki yatakları sürekli derli toplu, ailenin beklentisini karşılayabilmek için günler öncesinde harıl harıl ders çalışan çocuklardır.

· Ebeveynler çocukları kendi istedikleri kalıba sokup kapasitesinin üstünde beklentiler yükleyince çocuklar bu beklentiyi karşılayamadıklarında çocukta aşağılık kompleksi oluşur.

· Çocuklar sürekli bir iç çatışma yaşarlar

· Bu çocukların ileride nevrotik olma ihtimalleri çok yüksektir.

2) Otoriter Ana-Baba Tutumları

· Çocuğun hata ve yanlış yapma hakkı yoktur.

· Çocuklardan kuralları sorgulamadan kabul etmesi ve kurallara uyması beklenir. Her şey kurallara ve saatlere bağlıdır.

· Eğitimde ceza verici yaklaşım vardır. Disiplin aşırı şekilde uygulanması çocuğu bıktırır.

· Çocuk –ebeveyn ilişkisinde çocuk ebeveyne karşı ilişkisini korkuya dayalı geliştirir.

· Evde tartışma ortamı olmayıp orantısız cezalar vardır.

Otoriter ailelerde yetişen çocukların özellikleri;

· Stresli tedirgin çocuklardır.

· Bu tip ailelerde yetişen çocuklar anti sosyal davranış sergileyebilirler ve saldırgan davranışlarda bulunabilirler.

· Genelde sevgiden yoksun yetişen bu bireyler evlendiklerinde eş ve çocuklarına benzer şekilde sevgi gösteremezler.

· Suça sürüklenen çocukların birçoğu çocukluk yaşantısında otoriter tutumla yetiştirildikleri için bastırılmış duyguların yansıması olarak suça bulaşırlar.

· Başkalarından kolayca etkilenen çocuklardır.

· Çocuğun kendini ifade edememesinin sonucu olarak benlik saygısı zedelenir, özgüveni sarsılır.

3) Dengesiz-Kararsız Ana-Baba Tutumları

· Anne-babanın tutumları arasında farklılıklar vardır. Baba için doğru olan bir şey anne için yanlış olabilir. Böylece çocuklar farklı bir disiplin anlayışıyla yetişir.

· Tutarsızlık anne babanın farklı eğitim anlayışına sahip olmasından kaynaklanabilir.

· Anne-Babanın tutarsız davranması sonucunda çocuk davranışını onaylayan ebeveyne yakın hissederken, diğerine karşı öfke duyabilir.

· Anne –Babanın kararsız ve tutarsız tutumu, neyin uygun davranış olduğu konusunda çocuğu ikileme düşürür.

· Bu tip ailelerde eşler çocuğun yanında birbirlerini eleştirmekten sakınca görmezler.

Dengesiz-karasız tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Bu tip ailelerde yetişen çocuklar insanlara güvenmeyen, şüphelen, tutarsız bir kişilik yapısı geliştirir.

· Çocuklar karar vermekte güçlük yaşarlar.

· Bu çocuklar sürekli tedirginlik ve gerginlik yaşarlar.

· Çocuklar anne-babasının tepkisini tahmin edemez bu nedenle kendini güvende hissedemez.

· Aşırı isyankâr olabildikleri gibi aşırı boyun eğici de olabilirler.

· Büyüdüklerinde karşısındaki insanlara güvenmekte zorluk çekerler.

4) İlgisiz-Kayıtsız Ana-Baba Tutumları

· Çocuk davranışları karşısında ilgisiz ve vurdumduymaz davranışlar sergileyen anne-babalardır.

· Çocuklar başıboş büyürler, çocuğun temel ihtiyaçları dışında genelde çocukla ilgilenilmediği gözlemlenir.

· Anne, baba çocuk arasında iletişim kopukluğu vardır.

· Model alınamayan anne baba yüzünden çocuk dışarıdan kişileri model almaya başlar. Bu da çocuğun zararlı alışkanlıklar edinmesine yol açabilir.

İlgisiz-Kayıtsız tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Çocuk dikkat çekmek için çevreye zarar verebilir.

· Çocuk ileriki yıllarda evde bulamadığı sevgiyi dışarıda arar.

· Çocuğun benlik saygısı düşüktür.

· Özgüven sorunu yaşarlar.

· Çoğu kez anne babasının dikkatini çekmek için kötü davranışlar sergilerler.

5) Serbest Ana-Baba Tutumları

· Bu tür ailelerde evin patronu çocuktur. Her isteği anında yerine getirilir.

· Ailede müdahale söz konusu olmadığı için bu çocuklardan kurallara uyması beklenmez.

· Serbest yetişen, kuralları olmayan bir ortamda yetişen çocuk kuralların olduğu ortamlarda(okul, misafirlik vb.) kurallarla karşı karşıya kaldığında hayal kırıklığı yaşar.

· Her istediği anında yerine getirilen bu çocukların doyumsuz olduğu gözlemlenmiştir.

· Çocuğa karşı aşırı hoşgörü ve düşkünlük vardır.

Serbest tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Bu tip ailelerde yetişen çocuklar birilerinden devamlı hizmet beklerler.

· Kırılgan, her söylediğinin anında yapılmasını isteyen bireylerdir.

· Sınırsızlık, sorumsuzluk ve bencillik görülür.

· Bencil ve saygısız bireylerdir.

· Dikkat çekmeye çalışan bireylerdir.

· Mutsuz yetişkin adaylarıdır.

6) Reddedici Ana-Baba Tutumları

· Çocuğa farkında olmadan sevgi, şefkat gösterilmez.

· Çocuğun iyi yönleri göz ardı edilir, devamlı kötü ve olumsuz yönleri üzerinde durulur.

· Çocuklar adeta üvey evlat muamelesi görür.

· Çocuğun yaptıkları sürekli eleştirilir ve çocuğa soğuk davranılır.

· Çocuğun başaramadıkları üzerinde durulur, iyi yönleri daima göz ardı edilir.

· Reddedilen çocuk diğer çocuklardan farklı muamele görür.

Reddedici tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Bu tutumla yetişen çocukların ileriki yaşlarda suç işleme potansiyelleri yüksektir.

· Bu bireyler saldırgan ve isyankâr olabilirler.

· Arkadaş bulmada zorlanan, insan haklarına saygı göstermeyen bireylerdir.

· Psikopat eğilimlidirler.

· İntihara meyillidirler.

· Sinirli, saldırgan bir yapıları vardır.

7) Aşırı Korumacı Ana-Baba Tutumları

· Bu tip tutuma sahip anne babalar çocuklarını el bebek gül bebek yetiştirirler.

· Ebeveynler çocuklarının büyüdüklerini, olgunlaştıklarını kabul etmeyip sürekli çocukmuş gibi muamele gösterirler.

· Çocuğa karşı boğucu şefkat vardır.

· Çocuklara neredeyse hiç sorumluluk verilmez, çocuğun yapacağı işleri anne baba onun adına yapar.

· Çocuğun bireyselleşme çabalarını engelleyen bir tutumdur.

Korumacı tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Bu tür ailelerde yetişen çocuklarda özgüven eksikliği ve anne babaya bağımlılık görülmektedir.

· Bağımlı çocuklar içe kapanık aynı zamanda utangaçtır.

· Sosyal ilişkileri zayıf çocuklardır.

· Tek başına karar almakta zorlanırlar.

· Toplum tarafından kolayca kabul görmezler.

8) Demokratik-Destekleyici Ana-Baba Tutumları

· Anne babanın çocuğunu olduğu gibi kabul edip desteklediği tutumdur.

· Aileyi ilgilendiren kararlar alınırken çocuğa fikri sorulur.

· Böyle bir ailede ev ve toplumdaki kuralların sınırları bellidir. Evde uygulanacak kurallar çocuklarla birlikte belirlenir ve bu kurallara herkes uyar.

· Kuralların uygulanmasında aile çocuğa rehberlik eder.

· Çocuğa yol gösterilir ama alacağı kararlar konusunda çocuk serbest bırakılır.

· Ebeveynler çocukların yeteneklerini geliştirecek ortamı hazırlarlar.

· Aile çocuklarında görmek istemedikleri davranışları kendileri de yapmazlar. Çünkü anne baba çocuklar için yaşamında alacağı ilk modellerdir.

· Anne baba tutumları arasında saydıklarımız arasında en olumlu tutumdur.

Destekleyici tutumla yetişen çocukların özellikleri;

· Sosyalleşmiş, duygusal ve sosyal açıdan dengeli, saygılı, sorumluluklarını bilen ve çevresi ile olumlu ilişkiler kurabilen bireylerdir.

· Kurallara ve otoriteye saygı duyarlar.

· Özgüvenleri yüksek, işbirliğine giren arkadaş canlısı kişilerdir.

· Yaratıcı, bağımsız, başarılı bireylerdir.

· Kendine güvendikleri gibi başkalarına da rahatlıkla güvenebilirler.

· Evliliklerini genelde başarılı bir şekilde yürütebilen bireylerdir.

ANNE VE BABALARA TAVSİYELER

· Çocuğunuza kapasitesinin üzerinde sorumluluk vermeyin.

· Çocuğun kendisini ifade etmesini sağlayın.

· Çocuğunuzu yargılamayın, arkadaş çevresi ve kardeşleriyle kıyaslamayın.

· Zaman zaman motivasyonunu arttırmak için ödüllendirin.

· Sürekli ders çalışmasını söylemek yerine belli aralıklarla mola verdirerek çalışmasını sağlayın.

· Sosyal etkinliklere katılmasına yardımcı olun.

· Disiplin konusunda tutarlı, kurallar karşısında kararlı olun.

· Mümkün olduğunca kuralları çocuklarınızla birlikte belirleyin.

· Çocuğun özgüvenini zedeleyecek şekilde çocuğunuza davranmayın.

· Kuralların işlevsel olması için tutarlı olun.

· Evde bir konuda karar alınırken çocuğunuzun fikirlerini alın. “Sen anlamazsın, bu işler seni aşar” tarzı cümleler kurmamaya özen gösterin.

· Çocuğunuza şefkatle yaklaşın, onlara karşı merhametli olun.

· Bireysel girişimlerini destekleyin.

· Çocuklarınız konuşurken onları gerçekten dinlemeye çalışın, başka işlerle uğraşmayın.(TV seyretmek, kitap okumak vb.)

· Çocuklarınızın yanında eşinizi asla kötülemeyin.

Bilal DEMİREL

KAYNAKÇA

Yavuzer, Haluk, Çocuk Eğitimi El Kitabı, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1997

Yavuzer, Haluk, Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1997

Yavuzer, Haluk, Çocuğu Tanımak ve Anlamak, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003

Yılmaz, Hasan, Sevgili Anne ve Babacığım Lütfen Bu Kitabı Okur musun?”

Yörükoğlu, Atalay, Çocuk Ruh Sağlığı, Özgür Yayınları, İstanbul, 1997

Bu haber toplam 5535 defa okunmuştur

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.

Bu habere henüz yorum eklenmemiştir.

Diğer Haberler