El-Me’mun Ve Beytü’l Hikme / Köşe Yazısı - Mehmet ORMAN

6.10.2016 06:08:56
Mehmet ORMAN

Mehmet ORMAN

 El-Me’mun Ve Beytü’l Hikme

Bir Abbasi halifesi olan El-Me’mun, 786 yılında Bağdat’ta doğdu. Tam adı Ebu Abbas el-Me’mun Abdullah bin Harun Reşid’dir. Halife Harun Reşid’in Sogd adındaki İranlı eşinden doğma oğludur. Me’mun, Abbasi İmparatorluğu’na en parlak dönemlerini yaşatan halifelerden biridir. Diğer halife ve devlet adamları gibi iyi bir eğitim alan Me’mun, daha çok din ve felsefe alanlarında eğitimini sürdürmüştür.

Eğitim hayatı boyunca akılcılığı ön planda tutan Me’mun, bu yönüyle Mutezile öğretisini benimsiyordu. Mutezile bilginlerinin, akla başvurma yöntemlerini Eski Yunan ve Helenistik dönem filozoflarından aldığı rivayet edilmektedir. Dine bakış açısı Mutezilenin düşünce sistemiyle şekillenen Me’mun, Mutezili düşünceyi –ki bu düşünce aklı ve özgür iradeyi önemsiyor ve Allah’ın sıfatlarının zatından ayrı düşünülemeyeceğini savunuyor- halkına benimsetmeye çalışmış.

Antik Yunan Medeniyetinden bu yana Bağdat’ta en etkili felsefe ve bilim hareketini başlatması Me’mun’u diğer halifelerden ayıran en önemli özelliğidir. Aynı zamanda mezhep çatışmalarını sona erdirmek için çaba göstermesi, sanat ve bilim çalışmalarını destekleyerek İslam’ı boş inançlardan arındırmaya çalışması takdire şayan özelliklerindendir. Me’mun’un en önemli özelliklerinden biri de bilim, sanat, felsefeye sadece önem vermesi değil, bu gibi bilim alanlarındaki çalışmaların önünü açacak merkezler kurması ve ciddi anlamda desteklemesidir.

Bunun en güzel örneği kanaatimizce 832’de Bağdat’ta kurmuş olduğu Dar’ul Hikme/Beytü’l-Hikme (Bilgelik/bilgeler/bilgi Evi) adlı bir akademi merkezidir. Bu merkezler bazı kaynaklarda kütüphane ve çeviri merkezleri olarak da anılmaktadır. Bu merkezlerde Yunanca, Hintçe, Süryanice, Farsça, Latince ve Sanskritçe eserlerin Arapça çevrileri yapılmıştır. Hatta daha çok ve çeşitli bilimsel eserin toplanması ve tercüme edilmesi için el Me’mun dünyanın dört bir tarafına elçilerini göndermiştir.

Bilimsel aydınlanma yolunda durmak bilmeyen el Me’mun, Sicilya hükümdarlarıyla görüşerek Sicilya kütüphanelerindeki birçok bilimsel eserin kopyalarını Beytü’l Hikme’ye kazandırmıştır. El Me’mun Bizans kütüphanelerindeki değerleri Rumca kitapları bilim adamlarını Bizans’a göndererek tercüme ettirmiş ve İslam dünyasına kazandırmıştır. Memun’un, İran-Horasan’dan da birçok el yazması eseri Beyt’ül Hikme’ye taşıdığı bilinmektedir.

Hindistan ve daha birçok ülkeden eser toplayan el Me’mun, bu eserlerin Arapçaya çevrilmesiyle İslam bilim dünyasına yeni ruh katmıştır. el Me’mun, sadece Beytü’l Hikme’ye tercüme eserler kazandırmak için çalışmamış, aynı zamanda burada yapılan çalışmalara bizatihi katılıp ilim adamlarıyla fikir alışverişinde bulunarak da katkıda bulunmuştur. Bunun içindir ki, Arap tarih bilimi adamalarından bazıları Me’mun’a ‘Arap medeniyetinin efendisi’ demişler.

 Me’mun Madras al-Falaki adında bir astronomi merkezi de kurarak gökbilimcilerin yetişmesine katkıda bulunmuştur. Birçok alanda hizmeti bulunan el Me’mun, Ptolemy’nin ve Rum bilimcilerinin haritalarını bilim adamlarına geliştirerek bir dünya haritası hazırlatmıştır. Bu yönleriyle baktığımızda Beytü’l Hikme, bir Arapça çeviri bürosu değil, Memun’un gayretleriyle, birçok bilim dalının ve birçok değerli bilim adamının buluştuğu bir merkezdir diyebiliriz.

Dediğimiz gibi Beytü’l Hikme birçok bilim adamın buluştuğu bilim merkeziydi. Bu bilim adamlarından biri fizik, astronomi, kimya, matematik, geometri, felsefe ve mantık alanlarında uzman el-Kindi idi. El-Kindi Halife Me’mun tarafından Aristo’nun eserlerini tercüme etme işini yürütmekle görevlendirilmişti. Böylece Aristo’nun eserleri tercüme edilip buradan dünyaya yayılmıştır. Beytü’l Hikme’de yaklaşık 10 farklı dilin konuşulduğu ve bu dillerde tercümeler yapıldığı bilinmektedir.

Beytü’l Hikme’de bilimsel çalışmalar yapan bilim adamları arasında;  Harezmî,  fizikçi ve tercüman olan el-İbadi, tercüman ibn el-Bitriq el-Turjuman’ı, Beni Musa Kardeşler, Huneyn ibn İshak, Sabit Kurra gibi önemli şahsiyetleri saymak mümkündür.

Yaklaşık 500 yıl boyunca Bağdat’ta etkinliği süren Beytül Hikme, Moğallar’ın (1258) saldırıları sonucu tahrip edilmiştir. Ancak etki ve kazanımları uzun yıllar devam etmiştir.

 

KAYNAKÇA

-https://tr.wikipedia.org/wiki/Beyt%27%C3%BCl_Hikmet

-https://tr.wikipedia.org/wiki/Memun

-http://www.igmg.org/tr/haberler/yazi/2009/01/30/beytuel-hikmeden-kuelliyelere-mueslueman-kasif-ve-bilim-adamlarinin-guenluek-yasamimiza-katkilari.html

 

Bu yazı toplam 4325 defa okunmuştur
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
Bu habere henüz yorum eklenmemiştir.
Yazarın Diğer Yazıları

İMSAKGÜNEŞÖĞLEİKİNDİAKŞAMYATSI
04:2205:4411:4514:5817:3418:49

Tüm Hakları Saklıdır © 2013 Eğitimle Diriliş | Sitede yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlara aittir. Kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.