Hâfızların Ve Hâfızaların Mûsikîsi / Köşe Yazısı - Yalçın ÇETİNKAYA

3.03.2016 18:57:29
Yalçın ÇETİNKAYA

Yalçın ÇETİNKAYA

 Hâfızların Ve Hâfızaların Mûsikîsi

 Yalçın Çetinkaya

 

Osmanlı mûsikîsi, İslâm medeniyet mûsikîsinin zirve noktasıdır ve bu mûsikî kültürüne aid eserlerin neredeyse tamamı, yüzyıllar boyunca nesilden nesile sadece hâfıza ile aktarılmışlardır. Muazzam bir mûsikî birikimi, genel olarak kayda geçmeden ve meşk usulü ile hâfızadan hâfızaya nakledilmek ve nakşedilmek suretiyle günümüze ulaşmıştır. Sadece ezberlenmesi daha kolay küçük formda eserler değil, aynı zamanda mevlevî âyini ve kâr gibi büyük formlarda eserler de insan hâfızasının gücü sayesinde kayda geçirilmeksizin yaşayabilmişlerdir.

 Ali Ufkî Bey (Albert Bobowski) Enderûn'da bir mûsikî eserini ezberleyebilmek için günlerce çaba sarfeden talebelerin bu gayretini “Saray-ı Enderûn”da şaşırarak anlatır. Çünkü kendisi nota bilmektedir, ezberleme zahmeti çekmeden bir mûsikî eserini yazarak muhafaza edebilmektedir ve Enderûn'da mûsikî tahsil eden bir talebenin kolay yolu bırakıp ezber zahmetine girmesi ona tuhaf gelmiştir.

Osmanlı mûsikîsinde hâfızların oynadığı rol de hayli mühimdir. En önemli nazariyatçılardan ve bestekârlardan biri olan Abdülkâdir Merâgî, hâfızdır. Kendi eserlerinde; babasının Kur'ân-ı Kerîm'i daha güzel okuması için mûsikî öğrenmesini istediğini belirtir. Hoca Abdülkâdir Merâgî'den önceki nazariyatçı, hânende ve sâzendeler arasında da hâfızlar olabilir, çünkü İslâm geleneğinde Kur'ân-ı Kerîm'i hıfzetmek önemlidir. Lâkin Osmanlı döneminde de hem hâfızların mûsikî üzerinde hem de mûsikî sanatının hâfızların Kur'ân'ı daha güzel okumaları hususunda etkileri olduğu muhakkaktır.

 Kaynaklarda Itrî'nin hâfız olduğu da kayıtlıdır, ancak Itrî'nin çağdaşı ve onyedinci yüzyıl mûsikîsine damgasını vurmuş olan Hâfız Post da, lâkâbından da anlaşılacağı gibi hâfızdır. Hâfız Post ve Itrî'den daha önce yaşamış olan Hatib Zâkirî Hasan Efendi'nin de hâfız olma ihtimali yüksektir, çünkü Türk mûsikîsi tarihinin en fazla sayıda eseri ezberinde tuttuğu bilinen bu şahsiyetin, bu kadar çok sayıda mûsikî eserini ezberleyebilmiş olmasında ancak hâfızlığının katkısı olabileceği düşünülebilir.

Osmanlı'nın ilerleyen dönemlerinde de hâfızların mûsikî ile ilgileri bir hayli fazladır ve bu hâfızlar, besteledikleri birbirinden güzel eserlerle mûsikîmize katkı sağlamışlardır. Bu katkı sadece eser bestelemekte kalmamış, Kur'ân'ın ve ezanın güzel okunmasında, tekke ve câmî mûsikîsine dâhil diğer zikrlerin de güzel yapılmasında kendini göstermiştir.

Başta Merâgî, Itrî ve Hâfız Post'tan itibaren, Tiznam Yusuf Çelebi, Hâfız Şeydâ, Zekâi Dede, Tanbûrî Ali Efendi, Zekâîzâde Ahmed Irsoy, Hâfız Molla Rıf'at Efendi, Sâdeddin Kaynak, Hâfız Burhan, Hâfız Kemal, Râkım Elkutlu, Dede Süleyman Erguner, Kânî Karaca, Bekir Sıdkı Sezgin gibi hâfız bestekâr ve hânendeler, -ki bu isimleri çoğaltmak mümkündür-, mûsikîmize besteleri ve icrâlarıyla önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Hâfız Abdülkâdir Merâgî'den, Hâfız Post'tan Hâfız Sadeddin Kaynak'a kadar sayıları elliden fazla olan hâfız bestekâr ve hânendeler, Kur'an ezberleme ve okuma üslûblarını, Kur'an-ı Kerîm'i spontane yani anlık bestelerle kıraat etme becerilerini bestelerine de yansıtmışlar ya da Kur'an'ı bu şekilde kıraat etme becerileri onların bestekârlık yanlarını da güçlendirmiştir.

Osmanlı/İslâm mûsikîsi, sayıları elliyi geçen hâfızların besteleri ile zenginleşmiş… kuvvetli hâfızaları sayesinde zamana direnerek günümüze ulaşabilmişlerdir. Hâfız ve hâfıza, Osmanlı mûsikîsi eserlerinin hâfızların besteleri ile daha da zenginleşerek nesilden nesile aktarılmasında ve böylece günümüze ulaşmasında en büyük rolü oynamış iki unsurdur dersek hakikatin hilâfına söz söylememiş oluruz.

Kaynak:Yeni Şafak

Bu yazı toplam 11505 defa okunmuştur
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
Bu habere henüz yorum eklenmemiştir.
Yazarın Diğer Yazıları

İMSAKGÜNEŞÖĞLEİKİNDİAKŞAMYATSI
04:2205:4411:4514:5817:3418:49

Tüm Hakları Saklıdır © 2013 Eğitimle Diriliş | Sitede yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlara aittir. Kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.