Eğitimle Diriliş Projesi (EDİP)
Eğitim, toplumların kadim meselelerinden biridir. Konunun hassaslığının yanında, karmaşıklığı, sürekliliği, değişkenliği nerede ise konuyu tüm toplumların ortak sorunu haline getirmiştir.
Medeniyetlerin oluşum süreçlerine bakıldığında eğitim unsurunun önemli bir rol oynadığını görmekteyiz. Medeniyetlerin oluşumunda, dirilişinde olduğu gibi; yıkılmasında, çözülmesinde de eğitimin (özellikle eğitim müfredatının) hayati etkisinin olduğunu söyleyebiliriz.
Avrupa’nın medeniyet olarak sıçrama yapmasının ve günümüze kadar diğer dünya medeniyetleri üzerinde etkili olmasının nedenlerinden biri eğitim alanında yaptıkları atak ve bu alanda yaptıkları çalışmaların belli bir disiplin dâhilinde devam etmesidir.
Ülkemizde son iki yüz senedir birçok alanda olduğu gibi eğitim alanında da kendi köklerinden uzak, daha çok başkasının (Batı’nın) felsefesini uygulamaya dayalı bir anlayışın hâkim olduğunu görmekteyiz.
Bu (ithal) anlayışın gelişmesinin ve kök salmasının arka planı ile ilgili söylenebilecek çok şey olmakla birlikte, ön plana çıkan faktörlerin başında, İslam’ın yaşamımız üzerindeki etkinliğinin azalması olduğu kanaatindeyiz.
Haliyle, mevcut gidişatla ilgili bir rahatsızlık ve süreci olumlu bir yöne kanalize etme gibi bir ideal varsa, üzerinde kafa yorulacak, zaman ayrılacak çalışmaların başında alternatif eğitim çalışmalarının oluşturulması, güçlendirilmesi gelmelidir.
Bu düşünceden hareketle, bir grup eğitimciyle, (üçüncü senesini tamamlayan) bir eğitim çalışması yapma, eğitim alnında ürüne yönelik bir gayret içerisine girmeyi kararlaştırdık.
Eğitimle Diriliş Projesi (EDİP) adını verdiğimiz bu projenin amaçları, temel ilkeleri ve aşamalarını açıklamaya çalışacağız.
Projenin Amacı
Mevcut durumda, eğitim sisteminin ortaya çıkardığı ürünler ve bu ürünlerin oluşturduğu manzara çok da iç açıcı değil.
Neslin, teknolojinin gelişmesi ve günlük hayatın nerede ise vazgeçilmez bir parçası haline gelmesi ile birlikte, özellikle genç nesilde hızlı bir savrulmaya neden olduğu gibi, ahlaki yozlaşmanın da artmasına yol açtığı görülmektedir.
Bunun iki boyutlu sorgulanması gerekir: Birincisi eğiten açısından, ikincisi eğitilen açısından.
Eğiten açısından sorgulanması, mevcut uygulamaların hem teknik hem de muhteva açısından sorgulanmasını gerekli kılıyor ki; eğer ortada olumsuz bir durum varsa bunun nedenlerinden biri eğitimcilerin donanımı, sahip oldukları eğitim anlayışı ve eğitim idealleridir.
Günlük bir meşgalede olduğu gibi ideal bir sahada yapılacak bir çalışmada da oluşacak ürünün kalitesinin belirleyicilerinden biri, çalışmanın failinin sahip olduğu donanım-kalite olacaktır. Ancak kendi medeniyetinin değerleri ile donanmış bir eğitimci medeniyet ölçülerine uygun, yaratıcı ürünlere vesile olabilir ve ancak bu ideale sahip biri, bunu talebelerine yansıtabilir.
Eğiten için ortaya koyduğumuz gerekçeler eğitilen için de geçerli sayılabilir. Sağlam kaynaklardan beslenmeyen bir talebenin sağlıklı bir zihniyete sahip olmasını beklemek abestir. Hele hele olumsuz faktörlerin ferdi her taraftan kuşattığı bir atmosferde eğitilene sunulan materyalin, uygulanan etkinliklerin önemi daha bir artmaktadır. Birçok hastalığın neşvü nema bulduğu bir ortamda temas halinde olduğumuz her etkene-kaynağa karşı daha dikkatli olmak ruh sağlığımızın devamı açısından elzemdir.
Buradan hareketle Eğitimle Diriliş, fıtrata dönüşü ve fıtratın kendini göstermesinin önündeki engelleri kaldırmayı hedef edinir. Bunu yaparken İslam medeniyetinin birikiminden, tecrübesinden yararlanmayı temel ilke olarak görür.
Fırtınalara, tipilere karşı ancak ve ancak köklü çınarlar her şartta dallarını yenileyebilir, güçlü bir duruş sergileyebilir.
Projenin İlkeleri
* EDİP, Tevhid ilkesinin insan karakterinin şekillenmesinde belirleyici olmasını, bu ilkenin yaşama geçirilmesinin önündeki engellerle mücadeleyi ilke edinir. Tevhidi bir toplumun inşasını merkeze alır. Eğitim felsefesinin merkezine tevhidi bilinci yerleştirir.
Güçlü bir ahlak-karakter-toplum inşasının başat kavramı olarak tevhidi görür. Şirkten arınmadan bir toplumsal dönüşümden bahsetmenin mümkün olmadığını
* Ümmet bilincini ahlaki olgunlaşmanın vazgeçilmez kavramlarından biri olarak görür. Ümmet olmayı vahiy temelli ele alır, günlük yaşamın tüm alanlarına-değerlendirmelerine rengini vermesi gereken bir kavram olarak görür.
EDİP, ıslah çalışmalarının neticeye ulaşmasının kilit kavramlarından biri olarak ümmeti görür. İlahi olanı yüceltmenin, beşeri hislerin etkisini dengede tutmada ümmet anlayışının yerleşmesini hayati görür.
Yine mevcut bölünmüşlüğün, geri kalmışlığın, beşeri ideolojilerin ümmetin hayatına nüfuz etmesinin temel gerekçelerinden biri olarak ümmet anlayışının yeterince gelişmemesini, hayata sirayet etmemiş olması olarak belirler.
* EDİP, kişisel gelişimi, entelektüel çabayı önemsemekle birlikte ‘İslami bilincin oluşmasını eğitim çalışmalarının temel ilkelerinden biri olarak görür.
* Düzenli ve planlı okuma bilincinin oluşması, belli bir alanda yoğunlaşma-ihtisaslaşma ıslah çalışmalarının amacına ulaşmasının önemli araçlarından biridir. EDİP, okuma bilincinin oluşması, sistematik hale gelmesi ve bu eylemin alışkanlık halini kazanmasını ilke edinir.
* İslami çalışmaların etkin olmasında, düşünsel olgunlaşmada yazı yazmanın önemli olduğunu düşünür, hassaten eğitim camiasında ideal her eğitimcinin ‘meramını ifade edebilecek kadar yazı yazma birikimi’ne sahip olmasını önemser. Bunun için de eğitim projesinin vazgeçilmez etkinliklerinden biri olarak yazı yazmayı görür.
* Kur’an’ın temel kavramlarından olan ‘istişare’yi çalışma sisteminin temel taşlarından biri olarak görür. Bu minvalde gerek medeniyet tarihimizden gerekse mevcut fiili durumda istişare anlayışını yaşamın bir parçası haline getirilmesini ilke edinir.
* EDİP, ‘bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunmaz’ düsturundan hareketle eleştirel yaklaşımı önemseyerek bilgilenmeyi, fikri olgunluğunun yegâne vasıtası olarak görür. Adil eleştiri prensibini merkeze alır.
Eğitim Çalışmasının Aşamaları
A-Hazırlayıcı Eğitim Aşaması
EDİP, ilk olarak bir eğitim sisteminin sağlam bir alt yapıya sahip olması gerektiğini savunur. Bunun için de başta İslam kültürünü yansıtan eserler olmak üzere dünya medeniyet birikiminin ortak eserlerini programlarında işler, eserlerin tahlilini yapar, gerekli bilgi temelinin oluşmasını önemser.
Okuma kültürünün oluşması, gelişmesi, davranış halini alması somut örnek olarak verilebilir. Eğitim alanının kült eserlerini tahlil etmeden önce okuma ile ilgili gerek teknik, gerekse muhtevayı ilgilendiren hususlarda ciddi bir bilgi ve tecrübe birikiminin oluşması, sonraki süreçlerin verimli geçmesi açısından gereklidir.
Yine yazı yazma tecrübesini bu çerçevede değerlendirmek mümkündür. Yazı yazmayı temel ilke olarak gören EDİP, konu ile ilgili olarak programın takipçilerine teknik ve tecrübî paylaşımlarda bulunmayı önemser, bu yeteneğinin gelişmesi için gerekli ortamı ve imkânları sağlar.
Nitekim Eğitimle Diriliş Dergisi’ninve egitimledirilis.com’un faaliyetlerinin amaçlarından biri program müntesiplerine yazı yazma tecrübesi kazandırmadır. ‘Mektep’ olabilmedir.
Sahadan kopuk bir çalışmanın hayattan kopuk olacağı, hayattan kopuk bir çalışmanın ise dönüştürmekten uzak olacağı aşikârdır.
Günümüzdeki eğitim çalışmalarının noksanlığından birinin hayattan kopuk olması, günlük hayatta bir işlevinin olmaması gösterilebilir.
Bu çerçevede belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda oluşturulan okuma listesiyle temel eğitim aşamasının programı hazırlanır ve uygulanır. Bu aşamanın tahmini uygulanma süresi iki yıldır. Okuma ve yazma ile ilgili uygulamaların yanında, insanın potansiyeli ile ilgili farkındalık yaratma, ideal eğitim uygulamaları, eğitim ve öğrenme ideali kazandıracak eserler bu aşamada tahlil edilir.
B-Eğitimin Temel Konuları
Temeli oluşan program takipçilerinin bu aşamadaki eğitim hedefleri İslam kültürünün temel konuları ile ilgili bilgi sahibi olmalarıdır.
Tevhid Eğitim İlişkisi, İslam Eğitim Tarihi, Kuran Eğitim Yöntemi, Peygamberin (s.a.v) Eğitim Metodu, Ahlak ve Karakter Eğitimi, Çocuk ve Aile Eğitimi, Eğitim ve İletişim, Eğitim Yöneticiliği, Modernizmin Eğitim Üzerindeki Yansımaları gibi, hem uygulamaları zenginleştirecek hem bir birikim oluşturacak hem de güncel eğitim sorunları ile ilgili sağlıklı değerlendirmeler yapılmasını sağlayacak konu başlıklarını makul bir seviyeye kadar hazırlanan, tecrübe edilen, bir müfredatla işlenmesi hedeflenmektedir.
Konunun işlenme süresinin esnekliği göz ardı edilemez. EDİP, bu yönüyle modern eğitimin kalıp dayatıcı, sekülerleştirici, sınırlandırıcı yöntemini fıtri bulmuyor; tersine bu anlayışın fıtratı yozlaştırıcı bir etkiye sahip olduğu kanaatini taşır.
Bu çerçevede çalışma aşamaları arasında geçişi esnek kılmakta, eğitim programı katılımcılarının üst aşama veya alt aşama çalışmalarını takip etme, tekrar amaçlı katılımda bulunma imkânı sunmaktadır. Bunun yanında yapılan okuma-öğrenme-yazma çalışmalarının yanında halka açık saha çalışmalarını da eğitimin önemli bir parçası olarak görmekte; okuma, yazma ve anlatmayı eğitimin üç temel sacayağı olarak görmektedir.
Yukarıda bahsedilen konu başlıkları sürecin özelliklerine göre farklı başlıkların eklenmesini doğurabileceği gibi, bazı başlıkların ertelenmesini de doğurabilir.
C-Branşlaşma
Programın nihai aşaması olarak da branşlaşmayı görüyoruz. Hazırlayıcı Eğitim ve Temel Konu aşamalarını tamamlayan katılımcıların, kendi alanlarında olduğu gibi; farklı bir alanda da (yeteneğine uygun) bir branşta eğitimine devam etme imkânı bulunmaktadır.
Baştan itibaren uygulanan program formatı bu aşamada da geçerlidir.
Bu çerçevede branşın ve koşulların özellikleri, alandaki ideal bir eğitimin de gerekleri-özellikleri dikkate alınarak bir sistem oluşturulur, okumalar yapılır.
Bu aşamanın bir diğer özelliği de önceki aşamalara ek olarak araştırma yapma, farklı kaynaklardan istifade etme boyutunun daha fazla ön planda olmasıdır. Belirlenen branşla ilgili kitap, dergi, makale, tv programı, alan araştırması öncelikli olarak üzerinde durulabilecek başlıklar olarak ifade edilebilir.
Yine farklı dillerden yapılacak tercümeler, en az bir dil öğrenme (başta Arapça olmak üzere) alanda uzmanlaşmanın bir diğer unsuru arasında sayılabilir.
Sonuç olarak, EDİP bir toplumsal ıslah projesidir. Projenin her tür katkıya açık özelliği olmakla birlikte kalkış noktası eğitimcilerin eğitimidir.
Bunun yanında sadece eğitimciyle sınırlı bir anlayışı savunmamakta, yapılan çalışmaların paralelinde diğer toplumsal kesimlere hitap eden bir yönü de bulunmaktadır.
EDİP, hazır bir proje üzerine çalışma yapan bir proje değildir. Kervan yolda düzülür anlayışı ile sistem ve uygulama eksiklerini süreç içinde tamamlamayı önemser. Yine sistematiği otursa bile sürekli yenilenmeyi, niteliği arttırmayı gerekli görür.
Bilal Akgül
