‘İRADE’ DERKEN… / Köşe Yazısı - Erol GÖKA

Erol GÖKA
‘İRADE’ DERKEN…
Prof. Dr. Erol GÖKA
Hayatın en iyi öğretmeni, yine hayat… Psikiyatri hekimliği mesleğimden hayatıma o kadar çok katkı var ki… Kitaplardan okuyup öğrendiklerimden ziyade, hocalarımdan, meslektaşlarımdan, bir sorunu nedeniyle birlikte çalıştığımız insanlardan… Onlarla olan diyaloglarımızdaki ufuk kaynaşması sayesinde, anlamanın, anlaşmanın ne demek olduğunu, insanın iç dünyasının enginliğini öğrendim. Hayat bilgim sayelerinde biraz olsun arttı, bir insanın ömrünü neye vermesi gerektiğiyle ilgili daha çok düşünür oldum. Hayatı, hayatlarını, dostluklarını önüme koydukları, birlikte bakmamızı sağladıkları için hepsine çok teşekkür ederim.
Haluk Özbay, hem hocam hem ağabeyim. Ben onun asistanı olduğum yıllarda, takıntılı saplantılı hastaların zihinlerine sokulan saçma fikirleri bir türlü uzaklaştıramamalarına ve onların etkisini yok etmek için aynı şekilde saçma tekrarlayıcı hareketler yapmalarına “irade bozuklukları” derdik. Haluk Hoca, bu tanımlamayı bilim-dışı bulur, “irade”nin bilimsel değil teolojik bir kavram olduğunu söylerdi. Sonraki süreçte o haklı çıktı, psikiyatri literatüründen “irade” giderek çekildi.
“İrade”nin psikiyatride insan zihninin bir bileşeni olarak kabul edilmemesini haklı görüyorum zira onun bilimin genelgeçer kavramsallığını aşan bir boyutu var. İnsan özgürlüğünün, yetki ve sorumluluk alanlarının tanımlayıcısı “irade”… Varoluşçu psikoterapistler ve özellikle izlediğim, “Aşk ve İrade” yazarı Rollo May, bu anlamdaki “irade”yi neredeyse insanın varoluşuna eşit bir düzeyde görüyorlar. “Avrupa'nın önündeki gerçek tehlike şudur: İnsandan korkmakla birlikte, insan sevgisini, insan güvenini ve aslında insan iradesini de yitirdik” diyen Nietzsche'ye hak veriyorlar.
Zaman geçtikçe, benim için “irade”, felsefe, bilim ve maneviyatın ortak anahtar kavramı haline geldi. Modernliğe, yaşadığımız zamanlardaki insan anlayışına hep “irade”den kalkarak eleştiri yöneltmeye çalıştım. Nurettin Topçu, Ali Şeriati ve Aliya İzzetbegoviç gibi düşünürler sayesinde, İslamiyet tarafından konulduğu yüksek yeri göremeyişi ve ona yüklediği görevleri idrak edemeyişinin modern insanın temel açmazı olduğunu düşünmeye başladım. Modernlikle birlikte özgürlüğün öne çıkarılması sözdeydi. Özgürlükten, insanın karanlıktaki dürtülerinin, arzularının kendilerini dışa vurması ve icra imkânına kavuşması anlaşılıyordu. Sorumlulukla bağlantısı kopmuş bir özgürlük anlayışı, iradeyi değil iradesizliği alkışlamaktı.
Rahmetli Nurettin Topçu'nun, kabul etmediğimiz düşünceleri olabilir ama modern zamanlarda kültür coğrafyamızda az görülen bir ekolünün kurucusu olduğu teslim edilmeli. İrade üzerinde en çok duran, onu düşünceden bile daha öne çıkaran, insanı düşünen değil irade sahibi varlık olarak gören de o. “İsyan Ahlakı” bu temelde yükseliyor. Öyle ki, bizim Yusuf Kaplan, onun düşünce sistemini “irade metafiziği” diye tanımlıyor. Biz de tartışmayı onun fikirleriyle açalım.
Fransa'da mekanist, determinist ve pozitivist akımlara güçlü bir şekilde karşı çıkan Emile Boutroux'un yolundan giden hocası Blondel'in hareket felsefesinden ve hayranı olduğu Bergson'un düşüncelerinden etkilendiği söylenir Topçu'nun. Doğrudur ama kanaatimce insanı iradeli bir varlık olarak gören Kuran-ı Kerim'i rehber edinen bir Müslüman olması düşünce serüveninde belirleyici. “Zamanımızın meselesi, irade meselesidir” diyen Topçu'nun esas derdi, sonsuzluk iradesini temsil eden Yaratıcının akledilmesi, insanın varoluşunu Allah'ın sonsuz iradesi içinde eritmesinin yegâne kurtuluş yolu olduğunun anlaşılması…
Eylemin, davranışın önemini anlatabilmek için Hegel'in karşısına Hz. İbrahim'in teslimiyetiyle dikilen Kierkegaard gibi şüphenin karşısına iradeyi koyuyor Topçu. Şüphenin zifiri dehlizlerinde debelenerek boğulmaktansa iradenin kararlılığında yol almayı tercih ediyor. Şüphenin irademizi hareketten alıkoymak için Şeytanın içimize saldığı bir felaket olarak gördüğü için izafiyata dayalı fikirlere de prim vermeyen Topçu'nun, her şeyin izafi olduğuna inanmamızı isteyen, “ne olsa gider” denilen post-modern zamanları yaşamamış olsa da nefret edeceğini tahmin etmek zor değil…
İslam düşüncesi için klasikleşmiş cüzi ve külli irade ayrımına bile müsaade etmeyen, felsefeye verdiği öneme rağmen çözümü tasavvufta, hatta “tasavvufun Sokrates'i” dediği Hallac-ı Mansur'un tavrında gören rahmetli Topçu, iradenin önemini vurgulamak için iyi bir başlangıç. Ama meseleyi enine boyuna ele alabilmek için hakkını teslim ederek düşünürümüzle vedalaşmalıyız. Viktorya Döneminde de irade baş tacı edildi ama ardından insan zihnini içindeki karanlık bilinçdışı ile açıklayan Sigmund Freud çıktı geldi. İrade itibar kaybetti, eylemlerimizden neredeyse hiç mesul olmadığımız zamanlar başladı.
Kaynak:Haber 10
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
- ‘İRADE’ DERKEN…5 Mart 2016 Cumartesi 12:38
- İZZETBEGOVİÇ VE TOPÇU12 Şubat 2016 Cuma 09:19
- Cevdet BALLIİnsan-ı Kamil ve Özellikleri
- Emrah KAROkul Bize Ne Öğretir?
- Bilal AKGÜL Yusuf Olanın Nasibi
- Zeynep DURDUKOCASünneti Anlamada Yöntem*
- Ömer MAÇİNRuhun Maslahatları ya da Ruh Sağlığının Korunması
- Zeynep TEPEÇağdaş İslam Düşüncesi Eserlerinden Biri “Kur'an Okulu”
- İsmet TANRIVERDİİslami Düşüncede Sorunlar ve Yeni Arayışlar
- Sümeyye PAMUKHamidullah Hoca ile İslam Müesseselerine Giriş
- Asiye BALLITesettür Ediyoruz
- Esma BOZKURTİzutsu’da Kur’an Kavramlarını Anlama Yöntemi
- Muhsine KOÇİmam Gazali ve Dalaletten Hidayete
- Salih ESKİTAŞAyağa Kalk -Yola Revan Ol
- Hülya AKCEBEBismil Vedud
- Hasan UYARFeridüddin-i Attar
- İsmail IŞIKAdil Şahitler Olmak - Adaletli Olmak da İbadettir
- Osman DAĞCabir bin Hayyan’ın İlmi Kişiliği ve Çalışmaları
- Nevzat GÜZEL2023 Eğitim Vizyon Belgesine Genel Bakış
- Yusuf YAVUZYILMAZCumhuriyet Modernleşmesi, Toplumsal Değişim ve Dil
- Ahmet BELLİBAŞCebrail’in Kanadından Yüreğimize Doğan İlhamlar
- Ahmet ÖZBEKİlim ve Akıl Zenginlik Getirir (mi)?
- Mehmet Suat DİLEKMü’minin Yitik Malı; İrfan
- Melek BELLİBAŞFıtrat Üzere Çocuk Eğitimi
- Ziya TEPEİkbal ‘in Hayatı ve Düşüncesinde Maneviyat
- BAŞYAZIMedeniyetlerin Var Olma Süreci ve İrfan Eğitimi
- Fuat YILANCIŞARK'IN DEHASI BATI'NIN AVİCENNA'SI: İBNİ SİNA
- Esma BULUTSüyümbike/Süyün Bike
- Habip ASLANAhmedi Hânî ’Nin Şaheseri
- Ayşe YETKİNASRIMIZIN ASİYE’Sİ: ZEYNEB EL GAZALİ
- Hacı OCAKANI
- Ümmü Gülsüm ORZANBabasının Annesi Hz. Fatıma
- Mehmet ORMANSırat’ta Bir Genç Araf’ta Kalır Mı?
- M.Nurullah DEMİRÇocuk Eğitiminde Doğru Bildiğimiz Yanlışlar
- Ömer DEMİRİmam Hatip ve İlahiyatların Misyonu
- İrfan ÇELENKAmerika Birleşik Devletlerinin Eğitim Sistemi
- Mehmet Ali ÇETİNAlmanya da Eğitim Sistemi
- Mehmet EKENBilge Kral ve Eğitim
- Rukiye ÇINARTutarlılık, Adalet Ve Saygı Eğitiminde Anne Baba Davranışları
- İsmail ÖNERMEDENİYET HAVZALARIMIZIN SON DÖNEM BUNALIMLARI
- Asım KABAKİMAM HATİPLER BİZİM NEYİMİZ OLUYOR?
- İsmail ULUÇAYİSMAİL R. FARUKİ’NİN “TEVHİD” KİTABI ÜZERİNE
- Ali YILDIZİLİMDE NİYET VE İLME SAYGI
- Hekim ALANTalimü’l Müteallim Kitabı Çerçevesinde İlim Öğrenmenin Faziletleri
- Aslan Nihat ÖZBEYBİR AYDINLA AYDINLANMA
- Ömer LEKESİZÖmer Lekesiz:Okumadan Muaf Olmak
- Hayrettin KARAMANİmam Hatip Okullarının İkmali İçin
- Yusuf KAPLANZihniyet Devrimi ve Maarif Devrimi Olmadan Aslâ!
- Enver YILANLIİHVANI MÜSLİMİN HAREKETİ ÜZERİNE
- Bilge ÇAĞLANMODERN EĞİTİMLE DEĞİŞEN DİNDARLIK
- Hadi HANRAHMETLİYİ NASIL BİLİRSİNİZ?
- Yalçın ÇETİNKAYASAZ VE SÖZ MECLİSİ
- Kemal SAYARKalb-i Selim
- Gökhan ÖZCANPARDON!
- Zehra Ç. TÜRKMENPEYGAMBER ÖRNEKLİĞİNDE İSLAM’DA ÇOCUK EĞİTİMİ
- Rasim ÖZDENÖRENZAMANINI KOLLAYAN SABIR
- Ali ŞERİATİÇölün Çehresi, Ilgın ve Söğüt
- Erol GÖKA‘İRADE’ DERKEN…
- Akif EMRETEMEL METİNLERDEN YOKSUN ÜNİVERSİTE
- Mevlüt UYANIKYeni Bir İslam Medeniyeti Tasavvuru İçin Hoca Ahmed Yesevi Ve Yönteminin Önemi
- Lütfü BAŞLİRİSÂLE-İ NÛR'DA TEVHİD EĞİTİMİ
- Selahaddin EŞ ÇAKIRGİLMURSİ; MÜSLÜMANLARIN YÜZAKI
- İ. HALİL TÜNÇMENYİTİRDİĞİMİZ MEDENİYETİN İZİNDE BİR EĞİTİM SİSTEMİNE DOĞRU
İMSAK | GÜNEŞ | ÖĞLE | İKİNDİ | AKŞAM | YATSI |
04:22 | 05:44 | 11:45 | 14:58 | 17:34 | 18:49 |